Niesamowity krajobraz hałdy w Wałbrzychu. Tu znajdziesz niezapomniane widoki i skamieniałości sprzed milionów lat!

Krajobraz Wałbrzycha jest naturalnie górzysty. Z Alei Wyzwolenia, będącej jednocześnie doliną Pełcznicy 315 m n.p.m. podczas jednego tylko spaceru do Parku Sobieskiego wspinamy się na Leniwiec 487 m n.p.m. Górę Powstańców 497 m n.p.m. i Parkową Górę (508 m n.p.m.). Paradoksalnie jednak więcej w mieście jest spłaszczonych pagórków, które nie są tworami naturalnymi. Szacunki mówią, że:

• Na terenie Wałbrzycha mamy ok. 40 hałd, których wysokość sięga 100 m,
• hałdy zajmują łącznie 305 ha gruntów miejskich i podmiejskich.
• Te wzgórza powstały z ok. 82 mln m sześciennych odpadów skalnych. Ich wielkość pokazuje dużą intensywność wydobycia węgla, przy którym średnio na jedną tonę przypadało 1,6 t kamienia, przy założeniu, że ok. 0,2 całej objętości odpadu kamiennego była wykorzystywana w kopalni. Dla przemysłu kamień był odpadem, a dla kolekcjonerów może być nieocenionym skarbem.

Osiedle "Szczęść Boże" widziane z hałdy z ul. Moniuszki

Niedawno przygotowywaliśmy listę czynności, które uważny turysta i osoba chcąca poznać charakter Wałbrzycha powinna zrobić, by poznać specyfikę tego miasta. Jedną z nich było wspięcie się na jedną z wałbrzyskich hałd pokopalnianych.
Przypominamy tę subiektywną listę

Skąd taki pomysł? Otóż, pierwszym i nadal istotnym walorem naszych hałd, zwłaszcza tych słabo zalesionych, jest panorama miasta, którą można z nich zobaczyć. Nawet w dobie wszechobecnych zdjęć z drona wielu spacerujących woli wspinaczkę i osobiste doświadczanie niż oglądanie obrazków. Niestety dla wielbicieli urzekających widoków większość z wałbrzyskich hałd, jak ta przy ul. Wysockiego (przy Starej Kopalni) jest już szczelnie otulona drzewami i nie sposób sfotografować z niej nie tylko panoramy Śródmieścia, ale i nawet najbliższego otoczenia wzniesienia.
Jest więc dla poszukujących fotograficznych plenerów rada, by wspięli się na wybrany pagórek wczesną wiosną lub późną jesienią.

Wałbrzyskie skarby i ich znalazcy

Hałda przy ul. Moniuszki w Wałbrzychu - jedna z wielu.

Z odwiedzonej przez nas hałdy przy ul. Moniuszki przed rozwinięciem się liści doskonale:

• widać Śródmieście,
• malowniczo położone na zboczu wzniesienia Niedźwiadków osiedle Szczęść Boże stanowiące część Podgórza,
• ul. Beethovena z wieżami szybowymi "Chrobrego", których pracy zawdzięczamy lokalne hałdy,
• a nawet zarys wieży widokowej na Trójgarbie.

Spacerując samotnie po sięgającym po horyzont rumowisku materiału skalnego hałd wymieszanego z węglowym miałem możemy poczuć się jak wędrowiec odkrywca lub astronauta stąpający po bezludnym Księżycu lub Marsie. Pomyślmy, jak wyglądał krajobraz Wałbrzycha przed górnictwem i powstałymi w wyniku eksploatacji złóż węgla hałdami. Taka eksploracja uczy pokory, przypomina o ogromie pracy włożonej przez całe pokolenia górników w wydobycie tych dziesiątków milionów ton skał i ogromnej masy pozyskanego tu węgla. To daje też do myślenia, jak wiele mamy przez tę działalność zapadlisk i miejsc gdzie grunt nadal jest podziurawiony jak szwajcarski ser.
Krajobraz niesamowity i niepowtarzalny, bo nieporównywalny do gołoborzy, czy naturalnych rumowisk skalnych.

Tego w Wałbrzychu już nie ma. Niepowtarzalne relikty historii!

Lubimy oglądać zdjęcia Wałbrzycha sprzed lat. Kto zaś chce sięgnąć do jego prehistorii, ten nie powinien zwlekać z wycieczką na hałdę. Pierwsze odciski karbońskiej roślinności wielu znalazło wśród węgla dostarczonego do domowej piwnicy. Wałbrzyszanie często takie odciski pni dawnych drzew i skamielin samych drzew często przechowują jako domowe artefakty przyniesione przed laty z kopalni przez tatę lub dziadka. Wielu młodych odkrywców samodzielnie wspięło się na hałdę w poszukiwaniu takich perełek.

Węglowy las roślin, z których powstały wałbrzyskie pokłady węgla porastał nasz region przez około 60 mln lat (między 350 – 290 mln lat temu). W okresie górnego karbonu tworzyły się pokłady węgla, ale i skały osadowe ze skamieniałościami głównie roślinnymi. Najwięcej karbońskich roślin odcisnęło swoje liście i pnie na łupku węglowym, wiele też skamieniało pozostawiając odciski pni a nawet skamieniałe pnie.

W karbonie roślinność z grup występujących dziś na Ziemi jako flora niewysoka miała dorodne rozmiary i formy drzewiaste: rosły widłaki różnozarodnikowe (Lepidodendron, Sigillaria, Bothrodendron), skrzypy - drzewiaste kalamity (Calamites) oraz klinolisty (Sphenophyllum). Paprociom zarodnikowych (np. Pecopteris) towarzyszyły pierwsze rośliny nasienne, a pod koniec karbonu – pierwsze iglaste (np. Lebachia). W klimacie tropikalnym zajmującym ówcześnie duże obszary Ziemi rośliny te kończyły swoje życie, a nagromadzony materiał organiczny miliony lat przeobrażał się w karbońskie czarne złoto.

W łupkach ilastych znajdowanych na dzisiejszych hałdach spotykane są najczęściej:

• odciski bogatej flory lądowej - przeważnie liście różnorodnych paproci,
• oraz odciski pni widłaków, skrzypów, lepidodendronów. Znalezione relikty są niestety kruche i szybko się niszczą, zwłaszcza poddane po wydobyciu na powierzchnię ziemi zmiennym warunkom atmosferycznym.
• Poza zwęglonymi fragmentami liści paproci odciskami kory widłaków karbońskich można także napotkać odlewy wewnętrzne łodyg skrzypów,
• a nawet potężne fragmenty pni drzewiastych widłaków.

Dolnośląskie firmy organizujące zorganizowane wyprawy dla pasjonatów poszukiwaczy minerałów zapraszają cyklicznie na zbieranie ametystów, kryształów górskich, agatów i chryzoprazów. W ofercie są też eksploracje wałbrzyskich hałd. Przyjeżdżają tu na poszukiwanie karbońskich reliktów.
Niestety na wałbrzyskich hałdach, w przeciwieństwie do tych górnośląskich laicy nie znajdują odcisków protoplastów trylobitów, dawnej gromady stawonogów. Rzadkim znaleziskiem na hałdach węglowych mogą być też odciski skrzydeł owadów karbońskich. To niemal mityczna rzadkość.

Wałbrzyski antracyt.

My na nie nie natrafiliśmy, ale wpadły nam w oko interesującej barwne skały (zobaczcie w galerii zdjęć do tekstu).
Spacer po karbońskim lesie może też zaprocentować znalezieniem czegoś innego niż wszechobecne zlepieńce, piaskowce, skały ilaste i oczywiście łupki z pokładów węglowych. Można znaleźć m.in. czarno-srebrne węgielki z ciekawymi przerostami. To antracyt, przeobrażony węgiel kamienny, który jak mawiał klasyk ma największą "zawartość zawartość węgla w węglu".
Antracyt był wydobywany w naszym kraju w latach 1993−1998 z jedynego udokumentowanego w kraju złoża w wałbrzyskiej dzielnicy Gaj, a po likwidacji kopalń antracyt skreślono z listy zasobów geologicznych Polski. 29 czerwca 1998 roku wydobyto ostatnią tonę antracytu wydobytą z Z.G. "Chrobry II", była to jednocześnie ostatnia tona węgla wydobytego w wałbrzyskich kopalniach.
Zachęcamy do spacerów i samodzielnych eksploracji, a także do obejrzenia naszej galerii zdjęć.

Księżycowy krajobraz wałbrzyskich hałd - więcej zdjęć

Zakamarki wałbrzyskiego Śródmieścia i nie tylko...

Źródła:
"Wałbrzyskie szkice", praca zbiorowa, Wałbrzych 2012;
http://interstone.net.pl,
http://www.muzeum.chrzanow.pl/